Analiza sytuacji na obszarach wiejskich i w rolnictwie wskazuje najważniejsze problemy, które powinny być rozwiązane w okresie przed przystąpieniem do Unii Europejskiej i już po nim. Część problemów wynika z historycznych uwarunkowań, a część z wdrażania gospodarki rynkowej.
Problemy obszarów wiejskich to[1]:
- niedostateczny rozwój infrastruktury technicznej, społecznej i kulturowej;
- niski poziom wykształcenia i kwalifikacji ludności;
- monoprodukcja w niektórych regionach kraju i wynikające z niej wysokie uzależnienie ludności od przychodów z rolnictwa oraz niewystarczające możliwości zatrudnienia i pozyskania dochodów poza rolnictwem;
- niewielka dostępność usług służących prowadzeniu działalności gospodarczej;
- mała aktywność ekonomiczna, społeczna i kulturalna ludności;
- bezrobocie rejestrowane i utajone;
- niski poziom dochodów, ograniczający efektywny popyt na towary i usługi pozarolnicze;
- słabość instytucji i organizacji wspierających rozwój obszarów wiejskich;
- marginalizacja dziedzictwa kulturowego obszarów wiejskich.
Natomiast do głównych problemów sektora rolnego zaliczymy:
- rozdrobnienie struktury agrarnej;
- niedostosowanie wielkości i jakości produkcji do wymogów odbiorców;
- organizacja rynku rolnego oraz więzi pomiędzy poszczególnymi ogniwami łańcucha marketingowego żywności;
- niedoinwestowanie gospodarstw rolnych;
- poziom wiedzy fachowej w zakresie technologii produkcji, marketingu i zarządzania;
- stopień samoorganizacji rolników.
W efekcie końcowym, czynniki te decydują o niskich dochodach gospodarstw rolnych.
Starając się rozwiązać powyższe problemy musimy pamiętać o przyszłych pokoleniach, które nastaną po nas. Przemiany te nie mogą zachodzić bez rozwiązania zagadnień ochrony środowiska naturalnego.
Najważniejsze problemy środowiska naturalnego:
- lokalne zagrożenia środowiska naturalnego obszarów wiejskich;
- poziom wyposażenia gospodarstw w urządzenia służące ochronie środowiska;
- zagospodarowanie gruntów gorszej jakości;
- wysokie koszty budowy urządzeń służących ochronie środowiska.
Rolnictwo polskie wciąż jeszcze jest bardziej naturalne (w sensie ekologicznym) niż rolnictwo większości krajów Unii Europejskiej. Ma ono warunki dla rozwijania produkcji żywności wyprodukowanej metodami ekologicznymi, ponieważ polskie rolnictwo nie stosuje zbyt dużych dawek nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Jest w dużej części ekstensywne.
[1] Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 1999r., Warszawa 1999r, s. 30-33.