Odpady niebezpieczne wymagają specjalnych metod utylizacji. W przypadku odpadów zawierających rtęć metody te dzieli się na dwie grupy:
- z wykorzystaniem technologii suchych polegających na ogrzewaniu odpadów do temp. 873 K i wydzielaniu rtęci z gorącego powietrza w komorach chłodniczych lub wymrażarkach. Na końcu linii wydzielania rtęci znajduje się filtr z węglem aktywnym, który pochłania resztki par. Filtr ten po wykorzystaniu sam staje się odpadem niebezpiecznym. Technologie te wykorzystywane są w jednostkach zajmujących się utylizacją lamp luminescencyjnych.
- z wykorzystaniem technologii mokrych, w których na drodze reakcji chemicznych przeprowadza się rtęć w jej najtrudniej rozpuszczalny związek HgS. W tej metodzie rtęć pozostaje w odpadach, które następnie poddawane są zestaleniu z użyciem cementu, wapna, tworzyw termoplastycznych, glinokrzemianów, asfaltów, a następnie deponowane na składowisku odpadów niebezpiecznych. Biorąc pod uwagę fakt, że zestalone i zdeponowane odpady są wystawione na działanie różnych czynników np. atmosferycznych, istnieje niebezpieczeństwo uwolnienia i przenikania rtęci do środowiska. Metodą zmniejszającą to ryzyko jest wprowadzenie dwustopniowej procedury, w której w pierwszym etapie ma miejsce wymywanie rtęci z odpadów za pomocą roztworu HNO3 lub wody królewskiej, następnie w drugim etapie stabilizacja pozostałej rtęci i zestalenie odpadów. Metoda ta pozwala na odzysk części metalu zawartego w odpadach i ponowne jego wykorzystanie, a jednocześnie sprawia, że zawartość rtęci w odpadach jest znacznie niższa, co czyni je bezpieczniejszymi dla środowiska.
Oddzielnym zagadnieniem związanym z procesem utylizacji odpadów zawierających rtęć jest oznaczenie jej zawartości. Do tego celu wykorzystuje się głównie metodę potencjometryczną oraz atomowej spektroskopii absorpcyjnej z zastosowaniem techniki zimnych par – najszerzej stosowną, bezpłomieniowej, ze wzbogaceniem na kolektorze oraz z piecykiem grafitowym. Jednak bez względu na zastosowaną metodę oznaczania etapem poprzedzającym jest mineralizacja materiału stałego. Wśród zalecanych sposobów mineralizacji wyróżnia się dwie metody:
- mokre – z zastosowaniem mieszanin kwasów i innych substancji
utleniających np. H2SO4 – HNO3, HNO3 – HCl., HNO3 – HF, HCl –
H2O2, w podwyższonej temperaturze,
- suche – polegające na spaleniu próbki i pochłonięciu wydzielonych par rtęci w roztworze kwaśnym lub w postaci amalgamatu z metalami szlachetnymi.
Obecnie coraz częściej stosuje się również mineralizację mikrofalową oraz rozkład pirolityczny. Polska norma PN – 94 / G – 04562 dotycząca oznaczania rtęci w węglu kamiennym i brunatnym dopuszcza zarówno mineralizację mieszaniną kwasów H2SO4 – HNO3 na gorąco pod chłodnicą zwrotną oraz mineralizację w bombie kalorymetrycznej lub mineralizatorach mikrofalowych z wykorzystaniem kwasu azotowego (V) 1 : 10.