Oddziaływanie czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych odzwierciedla struktura użytkowania ziemi. W gminie Janikowo szczególnie wyraźnie zaznacza się wpływ korzystnych warunków przyrodniczych. Świadczy o tym bardzo wysoki udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gminy (ok. 80 %), a w ich ramach zdecydowana przewaga gruntów ornych (91 %; por. tab. 4.2, 4.3, 4.4).
Analiza wielkości areału użytków rolnych w latach 1988-1998 nie wykazała spadku tej formy użytkowania ziemi. W układzie zróżnicowania przestrzennego udział procentowy użytków rolnych w ogólnej powierzchni wahał się od 46 % (miasto Janikowo)) do ponad 90 % (sołectwa Dębowo, Ludzisko, Sielec, Wierzejewice; por. ryc. 4.3, tab. 4.3). Dominacja użytków rolnych charakteryzuje zwłaszcza indywidualne gospodarstwa rolne (por. tab. 4.5).
Wpływ uwarunkowań przyrodniczych szczególnie wyraźnie zaznacza się w strukturze rolniczego użytkowania ziemi (por. ryc. 4.5, tab. 4.4, 4.5). Wskazuje na to zróżnicowanie przestrzenne udziału gruntów ornych w ogólnej powierzchni użytków rolnych (łącznie z sadami) od ok. 86,5 % (soł. Sielec) do ponad 99 % (soł. Dębowo, Kołodziejewo, Wierzejewice i miasto Janikowo).
W strukturze rolniczego użytkowania ziemi zaznacza się relatywnie niski ze względu na korzystne położenie gminy względem rynków zbytu udział sadów (42 ha w 1998r.; w latach 1988-1998 tendencja spadkowa). W ujęciu sołectw najwyższy udziału sadów w powierzchni użytków rolnych odnotowano w sołectwie Góry (zaledwie 1,4 %). Analizowana gmina wyróżnia się także niskim udziałem użytków zielonych (średnio 3.0 %).
Analiza struktury pozarolniczego użytkowania ziemi wykazała niewielki (1,5 %) i zmniejszający się w latach 1988-1998 udział lasów (por. tab. 4.2). Jest to, z punktu widzenia działania ekosystemu, zjawisko niekorzystne. Próg 3 % powierzchni lasów przekroczony został jedynie w sołectwach Dębowo (4,0 %), Kołodziejewo (3,4 %) oraz Kołuda Wielka; por. tab. 4.3).
Ocena pozarolniczych form użytkowania ziemi wykazała niewielki udział terenów przekształconych antropogenicznie (średnio 10 % powierzchni ogólnej; por. tab. 4.3). W układzie zróżnicowania terytorialnego analizowany odsetek osiągnął najwyższą wartość w mieście Janikowo (38,3 %), a na obszarach wiejskich próg 10 % przekroczony został jedynie w sołectwie Kołuda Wielka (11,1 %).
Tab. 4.2. Przemiany w strukturze użytkowania ziemi w mieście i gminie Janikowo w latach 1988-1998
Źródło : obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy