Po długim okresie przygotowań do wdrożenia w II połowie 2002 r. rozpoczęto wykorzystywanie środków przyznanych Polsce w ramach programu SAPARD na lata 2000-2006. wdrożenie rozpoczęto od trzech działań:
Działanie 1: „Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych”.
Celem tego działania jest przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa produkcji oraz jakości żywności, a także wzmocnienie grup producentów rolnych i ich związków.
W ramach Działania 1 wyróżniamy następujące schematy:
Schemat 1.1. – Wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu artykułów pochodzenia zwierzęcego. Zakresem pomocy finansowej objęte mogą być inwestycje związane m.in. z modernizacją budynków zakładów przetwórczych oraz jej wyposażeniem zgodnie ze standardami UE, modernizacją bądź wymianą linii produkcyjnych, a także inwestycje prowadzące do obniżenia szkodliwości emitowania ścieków, gazów czy pyłów w procesie produkcji.
Beneficjetami w ramach schematu 1.1.mogą być przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w zakresie przetwórstwa mleka, ryb, uboju, rozbioru oraz przetwórstwa mięsa. Pomoc finansową mogą również uzyskać grupy producentów rolnych lub ich związki, jeśli są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy – Prawo działalności gospodarczej. Maksymalny poziom pomocy, w ramach tego programu, może sięgać do 50% kosztów kwalifikowanych. Wysokość pomocy finansowej przyznanej w okresie trwania programu jednemu zakładowi nie może łącznie przekroczyć 6.000.000 PLN.
Schemat 1.2. – Wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu owoców i warzyw.
Zakresem pomocy finansowej objęte mogą być inwestycje związane m.in. z modernizacją budynków zakładów przetwórczych oraz jej wyposażeniem zgodnie ze standardami UE, modernizacją bądź wymianą linii produkcyjnych, a także inwestycje prowadzące do obniżenia szkodliwości emitowanych ścieków, gazów czy pyłów w procesie produkcyjnym.
Beneficjentami w ramach tego Schematu mogą być przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie przetwórstwa owoców i warzyw. Pomoc mogą także uzyskać grupy producentów owoców i warzyw lub ich związki, jeśli są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy – Prawo działalności gospodarczej. Maksymalny poziom pomocy w ramach Schematu 1.2. może sięgać do 40% zakwalifikowanych kosztów, na jeden zakład w okresie trwania programu.
Wnioski o dofinansowanie inwestycji w ramach Działania 1 programu SAPARD przyjmowane są przez oddziały regionalne Agencji SAPARD dla dokonania ich oceny pod względem formalnym i ekonomicznym. Ocena projektów pod względem ekonomicznym dokonywana jest w centrali Agencji SAPARD. Zatwierdzanie projektów dokonywane będzie w oparciu o ich ranking rekomendowany przez Krajowy Komitet Sterujący. Ranking projektów zostanie wykonany w oparciu o zdefiniowane kryteria oceny.
Działanie 2: „Inwestycje w gospodarstwach rolnych”.
Celem ogólnym tego działania są przede wszystkim poprawa jakości rolniczej poprzez udoskonalenie wyposażenia technicznego gospodarstw oraz restrukturyzacja i różnicowanie produkcji rolniczej jako warunek poprawy efektywności gospodarstw, a także dostosowania produkcji do potrzeb rynku. O pomoc finansową z „Działania 2” mogą ubiegać się osoby w wieku poniżej 50 lat.
Rolnik ubiegający się o pomoc finansową zobowiązany jest do przygotowania i przedstawienia do oceny planu przedsięwzięcia zawierającego m.in. opis sytuacji wyjściowej gospodarstwa, zamierzonych inwestycji, ich stan docelowy oraz analizę finansową.
Na podstawie analizy projektu dokonywana jest – w oparciu o zestandaryzowane kryteria – ocena wykonalności planu oraz jego zgodność z założeniami programu SAPARD. Przedmiotem analizy jest w szczególności: ocena przyjętych założeń techniczno – technologicznych oraz ekonomicznych.
Pomoc może być przyznana tylko gospodarstwom żywotnym tj. takim, które z racji obecnego potencjału ekonomicznego mogą podjąć inwestycję o zakresie pozwalającym na osiągnięcie standardów jakościowych, higieny, warunków utrzymania zwierząt i ochrony środowiska na poziomie wymogów UE i dzięki temu kontynuować rentowną działalność rolniczą w skali zgodnej z posiadanymi zasobami ziemi oraz potrzebami rynku.
Do realizacji przyjmowane są projekty zgodne co do zakresu z założeniami niniejszego programu oraz zaakceptowane przez odpowiednie służby nadzoru budowlanego i weterynaryjnego (w przypadku planowanego korzystania z kredytu bankowego – posiadające promesę kredytowania. Decyzja o przyznaniu rolnikowi prawa do pomocy finansowej SAPARD podejmowana jest po weryfikacji formalnej, technicznej oraz ekonomicznej planu przedsięwzięcia – w miarę dostępnych środków i na zasadzie kolejności zgłoszeń (według daty złożenia kompletnego wniosku).
Służby Agencji SAPARD wraz z odpowiednimi służbami państwowymi m.in. nadzoru budowlanego i inspekcji weterynaryjnej są odpowiedzialne za przeprowadzenie kontroli realizacji inwestycji.
W ramach „Działania 2” wyróżniamy następujące, szczegółowe plany pomocy:
Schemat 2.1. – Restrukturyzacja produkcji mleka.
Pomoc udzielana beneficjentom będzie polegała na częściowym refinansowaniu kosztów inwestycyjnych modernizacji gospodarstw rolnych specjalizujących się w produkcji mleka. Dotowaniu będą podlegać inwestycje związane z budową, rozbudową oraz modernizacją obór wraz z wyposażeniem i infrastrukturą, zakupem i instalacją wyposażenia technologicznego, a także zakupem stada podstawowego zwierząt hodowlanych.
Beneficjentem w ramach Schematu 2.1. może być rolnik tj. osoba fizyczna prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny czyli właściciel albo zależny – dzierżawca) gospodarstwa rolnego, podlegający ubezpieczeniu społecznemu na podstawie Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Wysokość pomocy finansowej w ramach tego Schematu wynosi 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, lecz nie więcej niż 85.000 PLN lub – w przypadku, gdy elementem inwestycji jest budowa urządzeń do przechowywania gnojowicy 110.000 PLN na jednego beneficjenta.
Schemat 2.2. – Modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych.
W ramach tego Schematu wyróżniamy następujące komponenty:
Komponent 2.2.1 – Modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji bydła mięsnego;
Komponent 2.2.2 – Odbudowa produkcji owczarskiej;
Komponent 2.2.3 – Modernizacja produkcji trzody chlewnej i drobiu.
Beneficjentem w każdym wymienionym komponencie może być rolnik tj. osoba fizyczna prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny czyli właściciel albo zależny – dzierżawca) gospodarstwa rolnego, podlegający ubezpieczeniu społecznemu na podstawie Ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników.
Zmienia się natomiast poziom pomocy w ramach poszczególnych komponentów.
W ramach Komponentu 2.2.1. poziom pomocy wynosi 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, lecz nie więcej niż 50.000 PLN – w przypadku gdy elementem inwestycji jest budowa urządzeń do składowania gnojowicy – 70.000 PLN na jednego beneficjenta.
W ramach Komponentu 2.2.2. wysokość pomocy finansowej wynosi 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, lecz nie więcej niż 50.000 PLN na jednego beneficjenta.
W ramach Komponentu 2.2.3. pomoc finansowa wynosi 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, lecz nie więcej niż 65.000 PLN na jednego beneficjenta, dla inwestycji w sektorze trzody chlewnej oraz 50.00 PLN na jednego beneficjenta dla inwestycji w sektorze drobiu.
Schemat 2.3. – Zwiększenie różnorodności produkcji gospodarstw rolnych.
W ramach tego schematu zakresem pomocy finansowej może być objęta inwestycja związana m.in. z budową bądź modernizacją budynków gospodarczych wraz z wyposażeniem i infrastrukturą, zakupem maszyn, urządzeń oraz wyposażenia do produkcji rolnej.
Pomoc finansową w ramach Schematu 2.3. może otrzymać rolnik tj. osoba fizyczna, która prowadzi na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny czyli właściciel albo zależny – dzierżawca) gospodarstwa rolnego, podlegający ubezpieczeniu społecznemu na podstawie Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. O pomoc finansową mogą ubiegać się osoby w wieku poniżej 50 lat.
Wysokość pomocy finansowe w ramach tego Schematu wynosi 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, lecz nie więcej niż 50.000 PLN na jednego benificjenta.
Działanie 3: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich.
W ramach tego Działania najważniejszymi celami ogólnymi są przede wszystkim zwiększenie aktywności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i zewnętrznych, a także zapewnienie mieszkańcom wsi odpowiedniego standardu życia.
W ramach „Działania 3” wyróżniamy następujące schematy:
Schemat 3.1. – Zaopatrzenie gospodarstw wiejskich w wodę wraz z uzdatnianiem;
Schemat 3.2. – Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych;
Schemat 3.3. – Gospodarka odpadami stałymi;
Schemat 3.4. – Drogi gminne i powiatowe na obszarach wiejskich;
Schemat 3.5. – Zaopatrzenie w energię.
Beneficjentami pomocy w ramach Schematu 3.1., 3.2., 3.3., 3.5. mogą być gminy oraz związki gminne, natomiast w ramach Schematu 3.4. beneficjentem mogą być powiaty i gminy.
Górna wysokość pomocy finansowej dla gminy na „Zaopatrzenie gospodarstw wiejskich w wodę wraz z uzdatnianiem” wynosi 840.000 PLN na inwestycje, natomiast dla związków międzygminnych oblicza się mnożąc liczbę gmin związku uczestniczących w realizowanej inwestycji przez 840.000 PLN na inwestycję.
W ramach Schematu 3.2. górny pułap pomocy finansowej dla gmin wynosi 1.700.000 PLN na inwestycję, natomiast dla związków międzygminnych oblicza się mnożąc liczbę gmin związku uczestniczących w realizowanej inwestycji przez 1.700.000 PLN na inwestycję.
Górna wysokość pomocy finansowej dla gmin dla Schematu 3.3. wynosi 1.300.000 PLN na inwestycje, natomiast dla związków międzygminnych oblicza się mnożąc liczbę gmin związku uczestniczących w realizowanej inwestycji przez 1.300.000 PLN na inwestycję.
W ramach Schematu 3.4. górna wysokość pomocy finansowej dla gmin i powiatów wynosi 630.000 PLN na inwestycję.
W ramach Schematu 3.5. górny pułap pomocy finansowej dla gmin wynosi 420.000 PLN na inwestycję, natomiast dla związków międzygminnych oblicza się mnożąc 420.000 PLN na inwestycję przez liczbę gmin związku uczestniczących w realizowanej inwestycji.
Wniosek o dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnej należy złożyć do oddziału regionalnego Agencji SAPARD, który sprawdza poprawność formalną i techniczną wniosków, i dzieli je według schematów (typów inwestycji). Poszczególnym projektom zostaje przypisana ocena punktowa pod kątem wskaźników wspólnych dla wszystkich rodzajów inwestycji, jak i charakterystycznych dla danego schematu.
Po zamknięciu okresu składania i ocenie wniosków, odpowiednie dokumenty przekazywane są do Regionalnego Komitetu sterującego. Zadaniem Regionalnego Komitetów Sterujących (działających w oparciu o priorytety zdefiniowane w strategii rozwoju województwa) jest przede wszystkim rekomendowanie podziału środków finansowych pomiędzy poszczególne cele oraz rekomendowanie listy rankingowej inwestycji infrastrukturalnych, w oparciu o ocenę zgodności z priorytetami określonymi w strategii rozwoju województwa.
Działanie 4: „Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich”.
Ogólne cele tego „Działania” to rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich oraz tworzenie warunków dla rozwoju turystyki na obszarach wiejskich.
W ramach „Działania 4” wyróżniamy następujące cele:
Schemat 4.1. – Tworzenie źródeł dodatkowego dochodu w gospodarstwach rolnych.
Beneficjentem w ramach Schematu 4.1. może być osoba fizyczna: rolnik lub domownik. Pomoc finansowa w ramach tego Schematu stanowić będzie do 50% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu, lecz nie więcej niż 40.000 PLN. Beneficjent może otrzymać pomoc w ramach tego działania jeden raz w okresie realizacji programu.
Schemat 4.2. – Tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich.
Beneficjentami w ramach Schematu 4.2. mogą być przedsiębiorcy. Pomoc finansowa stanowić będzie do 50% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu. Pomoc ta może wynosić nie więcej niż 35.000 PLN na jedno utworzone miejsce pracy. Beneficjent może uzyskać pomoc w wysokości nie przekraczającej 210.000 PLN jeden raz w okresie realizacji programu SAPARD.
Schemat 4.3.- Publiczna infrastruktura turystyczna na obszarach wiejskich.
Pomoc finansową w ramach Schematu 4.3. może otrzymać gmina, związek międzygminny lub organizacja pozarządowa. Pomoc finansowa stanowić będzie do 50% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu, lecz nie więcej niż 130.000 PLN. W przypadku związków międzygminnych, górny pułap pomocy finansowej na przedsięwzięcie oblicza się mnożąc liczbę gmin uczestniczących w przedsięwzięciu przez 130.000 PLN.
Wnioski o pomoc finansową w ramach programu SAPARD przyjmowane będą przez Odziały Regionalne Agencji SAPARD, w terminach przez nią ogłaszanych, dla dokonania ich oceny pod względem formalnym i ekonomiczno-technicznym.
Działanie 5: „Programy rolno-środowiskowe”.
Zgodnie z Uchwałą Nr 18 Zespołu-Komitetu do Spraw Monitorowania Programu SAPARD z dnia 18 grudnia 2002roku w sprawie przywrócenia realizacji programu „Pilotażowe programy rolno-środowiskowe” w ramach Działania 5 Programu Operacyjnego SAPARD kontynuowane będą pilotażowe programy rolno-środowiskowe w celu ich uruchomienia jesienią 2003 roku. Pomoc finansową w Działaniu 5 mogą uzyskać rolnicy.
Działanie 6, 7: „Szkolenia zawodowe”, „Pomoc techniczna”.
Decyzją Komisji Europejskiej z dnia 2 lipca 2002 roku upoważnia się Polskę do uruchomienia Działania 6 – Szkolenia zawodowe oraz Działania 7 – Pomoc techniczna, dla których, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej, końcowym beneficjentem, czyli podmiotem odpowiedzialnym za prowadzenie projektu jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obecnie trwa procedura wyłaniania firm, które będą realizować szkolenia zawodowe dla rolników i projekty w ramach pomocy technicznej.